ความ ตื่นตัวต่อ “ภาวะโลกร้อน” คงไม่ใช่เป็นเพียงกระแสในสังคมอีกต่อไป เพราะปัญหาสิ่งแวดล้อมได้ส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของทุกชีวิต ดังจะเห็นได้จากสภาวะอากาศที่แปรเปลี่ยน ความร้อนที่เพิ่มสูงขึ้น หรือโรคภัยที่ร้ายแรงขึ้น เหล่านี้ล้วนเป็นผลจากการกระทำของมนุษย์ที่ได้บั่นทอนธรรมชาติทั้งโดยรู้ตัว และไม่รู้ตัว
นักวิชาการด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์ต่างมีความเห็นพ้องกันว่า การลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุดต้องเริ่มตั้งแต่ กระบวนการออกแบบผลิตภัณฑ์ เพราะแม้ว่าต้นทุนของการออกแบบผลิตภัณฑ์ทางตรงจะมีเพียง 5-13% ของต้นทุนผลิตภัณฑ์รวม แต่ผลสืบเนื่องจากการออกแบบผลิตภัณฑ์จะเป็นตัวกำหนดโครงสร้างต้นทุนถึง 60-80%
การออกแบบเชิงนิเวศเศรษฐกิจ หรือ EcoDesign (Economic & Ecological Design) จึงเข้ามามีบทบาทสำคัญต่อกระบวนการผลิตสินค้า โดยเป็นกระบวนการที่ผนวกแนวคิดด้านเศรษฐกิจและด้านสิ่งแวดล้อมเข้าไปในขั้น ตอนการออกแบบ เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งรวมถึงการวิเคราะห์สมรรถนะทางด้านสิ่งแวดล้อมของผลิตภัณฑ์ การจัดการซากที่หมดอายุ การลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในทุกช่วงของวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ โดยควบคู่กับการวิเคราะห์ปัจจัยด้านอื่นๆ เช่น ต้นทุน กระบวนการผลิต การควบคุมคุณภาพ และการตลาด เป็นต้น
หลักการพื้นฐานของการทำ EcoDesign คือ การนำหลัก 4R ได้แก่ การลด (Reduce) การใช้ซ้ำ (Reuse) การนำกลับมาใช้ใหม่ (Recycle) และการซ่อมบำรุง (Repair) มาประยุกต์ใช้ในทุกช่วงของวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ คือตั้งแต่การวางแผนผลิตภัณฑ์ การออกแบบ การผลิต การนำไปใช้ และการทำลายหลังการใช้เสร็จ
ความสำคัญของ EcoDesign มิใช่เป็นเพียงแค่แนวทางในการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมเท่านั้น หากยังมีความสำคัญต่อการค้าและการส่งออกอีกด้วย เนื่องจากในปัจจุบันประเทศในกลุ่มพัฒนาแล้ว ไม่ว่าจะเป็น สหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา หรือญี่ปุ่น ต่างให้ความสนใจด้านสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ดังจะเห็นได้ว่ามีการออกข้อกำหนดและกฎระเบียบทางการค้าที่สัมพันธ์กับการ รักษาสิ่งแวดล้อม เช่น ระเบียบว่าด้วยการจัดการเศษเหลือทิ้งจากผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ (Waste Electrical and Electronic Equipment; WEEE) ระเบียบว่าด้วยการจำกัดการใช้สารอันตรายบางชนิดในผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและ อิเล็กทรอนิกส์ (The Restriction of the use of certain Hazardous Substance in electrical and electronic equipment; RoHS) ของกลุ่มประเทศสหภาพยุโรป หรือระเบียบเกี่ยวกับการจัดการซากของยานยนต์ (End of Life Vehicles; ELV) ซึ่งมาตรการเหล่านี้ส่งผลให้ผู้ประกอบการต้องเข้ามาเป็นผู้รับผิดชอบโดยตรง ต่อเศษซากวัสดุจากผลิตภัณฑ์ของตน ผู้ประกอบการจึงต้องปรับปรุงและพัฒนาสินค้าของตนเพื่อที่จะสามารถส่งออก สินค้าได้
EcoDesign เป็นแนวทางหนึ่งในการแสดงความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม นอกเหนือจากแนวทางอื่นๆ ที่เป็นที่รู้จักกันดี ไม่ว่าจะเป็น เทคโนโลยีสะอาด (Cleaner Technology; CT) หรือวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ (Life Cycle Assessment; LCA) ซึ่งในประเทศไทยพบว่า ปัจจุบันมีหน่วยงานของรัฐ องค์กรอิสระ และสถาบันการศึกษาหลายแห่งที่มีโครงการศึกษาและการเรียนการสอนเพื่อพัฒนา องค์ความรู้ด้าน EcoDesign มากขึ้น ตลอดจนการเผยแพร่ความรู้และสนับสนุนให้ภาคอุตสาหกรรมสามารถนำ EcoDesign มาผลิตผลิตภัณฑ์เพื่อสิ่งแวดล้อม (EcoProduct)
อย่างไรก็ตามประเทศไทยได้จัดทำโครงการ “ฉลากเขียว” (Green label หรือ Eco-label) มาตั้งแต่ปีพ.ศ. 2536 ซึ่งถือได้ว่าเป็นการกระตุ้นและส่งเสริมให้เกิดการผลิตผลิตภัณฑ์เพื่อสิ่ง แวดล้อมในเมืองไทย โดยฉลากดังกล่าวเป็นฉลากที่ให้กับผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพและมีผลกระทบต่อสิ่ง แวดล้อมน้อยกว่าเมื่อนำมาเปรียบเทียบกับผู้ผลิตที่นำการออกแบบอย่างยั่งยืน มาใช้ปฏิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพจะประสบความสำเร็จในการตอบสนองต่อความ ต้องการของผู้บริโภคที่เพิ่มขึ้นสำหรับผลิตภัณฑ์ “สีเขียว” พวกเขายังจะจุดประกายนวัตกรรมในการพัฒนาผลิตภัณฑ์การควบคุมพลังงานและค่าใช้ จ่ายวัสดุการเพิ่มรายได้ แต่การดำเนินการตามกลยุทธ์การออกแบบที่ยั่งยืนเป็นสิ่งที่ท้าทาย เพราะความเข้าใจผิดเกี่ยวกับค่าใช้จ่ายเมื่อเทียบกับผลประโยชน์ เช่นเดียวกับคำถามเกี่ยวกับวิธีการดำเนินการอย่างมีประสิทธิภาพ การออกแบบอย่างยั่งยืน คุณสามารถอำนวยความสะดวกในการดำเนินงานของการออกแบบอย่างยั่งยืนโดยใช้ ข้อมูลวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ เพื่อยกระดับการพัฒนาอย่างยั่งยืนและเป็นประโยชน์ในการแข่งขัน
SolidWorks Sustainability ได้รับการออกแบบมาเพื่อให้ องค์กรการผลิตที่มีข้อมูลวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ที่พวกเขาต้อง การตัดสินใจการพัฒนาผลิตภัณฑ์ได้เข้าใจเกี่ยวกับการพัฒนาอย่างยั่งยืน ข้อมูล สร้างขึ้นเป็นผลมาจาก วัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ (Life Cycle Assessment; LCA) ที่ใช้การออกแบบอย่างยั่งยืน ซอฟต์แวร์ที่ช่วยให้คุณในการประเมินผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมก่อน การลงทุนของวัสดุหรือเครื่องจักร คุณสามารถใช้ ข้อมูลในการสร้างนวัตกรรมการพัฒนาแนะนำกระบวนการใหม่ และสื่อสารความคิดริเริ่มในการพัฒนาอย่างยั่งยืนและการตลาดผลิตภัณฑ์สีเขียว
SolidWorks Sustainability ช่วยให้นักออกแบบและวิศวกรที่จะวัด ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมของผลิตภัณฑ์ที่พวกเขาออกแบบโดยซอฟต์แวร์ SolidWorks และ SolidWorks Sustainability เป็นแบบครบวงจรภายใน SolidWorks ซอฟต์แวร์การออกแบบสภาพแวดล้อมจะให้ข้อเสนอแนะในผลกระทบสิ่งแวดล้อม ในประเด็นสำคัญดังนี้ Carbon Footprint, Total Energy Consumed, Effect on Water and Effect on Air
รวมถึงในเรื่องของการทำรายงานผลการวิเคราะห์ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมของ ผลิตภัณฑ์สามารถออกแบบโดยซอฟต์แวร์ SolidWorks Sustainability อีกด้วย
ถึงแม้ว่าปัจจุบันประเทศไทยจะยังไม่มีมาตรการหรือข้อกฎหมายบังคับในการผลิต สินค้า เพื่อสิ่งแวดล้อมอย่างชัดเจน แต่จากสภาวะโลกร้อนที่ทุกคนสัมผัสได้บวกกับมาตรการการค้าระหว่างประเทศที่ เข้มงวดขึ้น จะเป็นตัวกระตุ้นให้ผู้ประกอบการได้หันมาใส่ใจกับแนวทาง Ecodesign กันมากขึ้น … เพื่อสิ่งแวดล้อม และเพื่อชีวิตที่ยั่งยืนบนโลกใบนี้
ข้อมูลจาก
:สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (http://www.nstda.or.th/)
:สามารถศึกษาเพิ่มเติ่มได้จาก (www.solidworks.com/sustainability /”>http:// www.solidworks.com/sustainability /)
เรียบเรียงโดย นายฐานันดร อรกิจ
